ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποασυλοποίηση

Πάνω από είκοσι πέντε χρόνια πέρασαν από τη δημοσιοποίηση της απαράδεκτης κατάστασης του ιδρύματος της Λέρου και των τραγικών συνθηκών διαβίωσης των «ψυχικά ασθενών», οι οποίοι παρέμεναν για δεκαετίες στα «αζήτητα» της ελληνικής κοινωνίας, έγκλειστοι στο ψυχιατρικό αυτό «ίδρυμα», αλλά και σε άλλα ψυχιατρικά νοσοκομεία –άσυλα- της χώρας, προκαλώντας τη διεθνή κατακραυγή και τις έντονες αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εκείνη την εποχή οι φωτογραφίες από το άσυλο της Λέρου προβάλλονταν από όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Το θέμα “πουλούσε’’. Οι Έλληνες πολίτες έβλεπαν, ή έκαναν ότι έβλεπαν, για πρώτη φορά τις τραγικές φιγούρες των «ξεχασμένων».
Άνθρωποι δεμένοι με αλυσίδες, στοιβαγμένοι σε θαλάμους μισογκρεμισμένων στρατιωτικών κτιρίων, γυμνοί ή καλυμμένοι με κουρέλια, ξαπλωμένοι στα γεμάτα ακαθαρσίες δάπεδα του ασύλου. Είχε χορτάσει το μάτι του Έλληνα πολίτη από τις “εικόνες της ντροπής”. (Ο Observer του Λονδίνου παρομοίασε το άσυλο της Λέρου με στρατόπεδο συγκέντρωσης, ενώ ντοκιμαντέρ του BBC Channel 4 “Island of Outcasts” κατέγραφε συγκλονιστικές σκηνές από την καθημερινότητα των τροφίμων).
‘Όλα αυτά είναι λίγο – πολύ γνωστά. Εκείνο όμως που οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε είναι ότι οι περισσότεροι από τους «έγκλειστους» της Λέρου ήταν άνθρωποι με νοητική υστέρηση καθώς επίσης και με αυτισμό. Δεν ήταν δύσκολο να βρεθείς εκεί. Αν «νοσηλευόσουν» για ένα - δυο χρόνια σε κάποιο τοπικό ψυχιατρικό νοσοκομείο και δεν σε επισκεπτόταν κανείς, «ξυπνούσες» ένα πρωί στη Λέρο. «Ασυλικός» Τις “μεσαιωνικές“ αυτές μεθόδους υποχρεώθηκε ,από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η χώρα μας να; εγκαταλείψει – η χώρα αυτή θυμάται το χρέος της μόνο όταν υποχρεώνεται – και να εκσυγχρονίσει τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ξεκινώντας τη λεγόμενη ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποασυλοποίηση, στα μέσα της δεκαετίας του 1980. (Τότε ανακαλύψαμε, ότι στα ανθρώπινα δικαιώματα συμπεριλαμβάνονται και αυτά των ψυχικά ασθενών). Στόχος: «Να κλείσουν όλα τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τα άσυλα».
Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποασυλοποίηση έχει περάσει από τότε πολλά στάδια με αρκετές φουρτούνες, λάθη και κατασπατάληση πόρων που είχαν επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα της, που όμως δεν θα τα αναλύσουμε εδώ, τώρα.
Εκεί που θέλω να σταθούμε είναι στο ότι για «να κλείσουν όλα τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τα άσυλα», πρέπει να κλείσουμε και τις «πίσω πόρτες τους» και αυτό θα το πετύχουμε μόνο αν δουλέψουμε συστηματικά στον τομέα της πρόληψης με την δημιουργία Κέντρων Ημέρας και Ξενώνων στη κοινότητα, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.